In januari 2021 werd ondergetekende aangesproken door iemand die een wandeling maakte langs de Schipbeek. De foutieve naam Bolestuw was hem opgevallen en hij veronderstelde dat wij van de Oudheidkundige Kring daar wel iets aan konden doen. Daarmee is de zaak in gang gezet.

Afbeelding 2: Fragment Topografische kaart uit 2000 met daarop aangegeven de Bolestuw

In 1969 is in opdracht van het Waterschap De Schipbeek een stuw aangelegd in de Schipbeek onder Bathmen, ongeveer 250 meter voorbij de uitmonding van de Oude Schipbeek. In 1997 is Waterschap De Schipbeek opgegaan in het Waterschap Rijn en IJssel te Doetinchem. Dit waterschap plaatste in de jaren negentig naamborden bij o.a. waterlopen en kunstwerken. Het bleek dat genoemde stuw de naam ‘Bolestuw’ had meegekregen.

Vele Bathmenaren hebben zich hier aan gestoord, aangezien zij van mening waren dat het Bollestuw met een dubbele l moet zijn, naar de gelijknamige en op korte afstand gelegen boerderij De Bolle.

Het waterschap is hier meerdere keren op aangesproken. In het verleden zijn er verschillende pogingen gedaan de naam te wijzigen. In 2018 dienden Henrie en Willeke Dassen van vakantiehuis De Bolle (de voormalige boerderij) nog een verzoek in bij het waterschap. Ook de ouders van Willeke (Stegeman) hadden dat in het verleden al gedaan. Echter altijd zonder resultaat.

Het waterschap beriep zich steeds op haar bekende historische gegevens. Waar bestonden die historische gegevens dan uit? In de eerste plaats was daar de oude topografische kaart van het gebied rond Bathmen, waarop de boerderijnaam Bole met één l staat vermeld. Via de website Topotijdreis.nl zijn deze topografische kaarten door de jaren heen te raadplegen. Daarbij blijkt inderdaad dat vanaf 1889 tot 1957 de naam Bole staat vermeld bij een boerderij nabij de Schipbeek (huidig adres Baarhorsterdijk 3 te Bathmen). Zie hiervoor afbeelding 3. Deze boerderij is in Bathmen echter bekend als ’t Menneke, terwijl de naastliggende boerderij (ten westen hiervan) de naam De Bolle draagt (huidig adres Baarhorsterdijk 1 te Bathmen).

Afbeelding 3: Fragment Topografische kaart uit 1920

In 1993 heeft de Oudheidkundige Kring Bathmen bij haar 12½ jarig jubileum een boerderijnamenkaart uitgegeven, waarop alle boerderijen met hun naam en de ouds bekende vermelding c.q. stichtingsdatum zijn aangegeven. Een deel van deze kaart is hieronder als afbeelding 4 weergegeven. De twee boerderijen De Bolle en ’t Menneke zijn bekend onder resp. nummer 218 en 219.

Afbeelding 4: Fragment Boerderijnamenkaart van de Oudheidkundige Kring Bathmen

Voor de totstandkoming van deze kaart is jarenlang uitgebreid onderzoek gedaan in verschillende archieven. In dit verband moet zeker de naam van vrijwilliger Roel Boonstra genoemd worden. De naam Bole met één l komt in de geschiedschrijving van Bathmen niet voor. De vermelding op de topografische kaart duidt op een fout in de spelling én de naam is abusievelijk bij de verkeerde boerderij geplaatst. Navraag bij de Topografische Dienst, momenteel ondergebracht bij het Kadaster in Zwolle, geeft geen duidelijkheid. Het blijkt dat gegevens over naverkenning en bijhouding van deze kaarten van vóór 1980 niet bewaard zijn gebleven. Het is dus niet meer na te gaan waar de naam Bole vandaan komt en waarom deze in 1957 weer van de kaart is verdwenen. Maar ongetwijfeld was dit een fout op de oude topografische kaart waar het waterschap zich later op baseert.

In januari 2021 heeft ondergetekende hierover contact gezocht met Jan van der Schoot, werkzaam bij het Waterschap Rijn en IJssel te Doetinchem. Hij was bekend met de perikelen rond de naamgeving van de stuw en wist ook van de verzoeken om naamsaanpassing uit het verleden. Hij wilde zich inzetten om binnen het waterschap een naamswijziging door te voeren. Wel waarschuwde hij dat dit geruime tijd in beslag kon nemen, omdat het een officieel vastgestelde naam is die op de waterschapslegger voorkomt.

Om de vraag te ondersteunen heeft ondergetekende in augustus 2021 een notitie opgesteld met daarin opgenomen de historische feiten uit de archieven van de Oudheidkundige Kring die onderbouwen dat De Bolle (en daarmee de Bollestuw) wel degelijk met een dubbele l moest worden aangeduid.

Een aantal historische feiten uit deze notitie:

De katerstede van Jan de Bolle wordt al in 1726 genoemd in het markeboek van de Marke Bathmen en Loo wegens een halve schepel aangegraven grond (in bezit genomen en in cultuur gebrachte markegrond) waarvoor hij 5 gulden pacht per jaar moet betalen.

Zie hiervoor afbeelding 7.

Afbeelding 7: Fragment uit het Markeboek Bathmen en Loo uit 1726.

In een opgave van landerijen in verband met de verponding (vorm van grondbelasting) door de Markerigter aan de Schout in 1794 worden de beide katersteden ’t Menneke en De Bolle beschreven zoals weergegeven op de resp. afbeeldingen 8 en 9.

Afbeelding 8 N^o 17. Van het Menneken nu Jan Hofman, gelegen onder Loo bij de Zuid Loërmarsch aan de Schipbeek, bestaande den opstal in een Huijsje. NB blijft ongedecideerd of deze Katersteede aan ’t Stift ter Hunnepe of aan de Markt van Bathmen voor ’t geheel of ten deele is toebehoorende.

Afbeelding 9: N^o 18. Van Jan de Bolle nu Hendrik de Bolle, gelegen onder Loo bij ’t Loënvonder bij de Schipbeek, bestaande den opstal in een Huijs en Schuurtjen.

Opmerkelijk is te lezen dat er in de 18^e eeuw al een vonder (bruggetje) lag over de Schipbeek waarover je richting Loo kon. De kern van Loo lag toen rond de boerderij Hof te Loo (of Erve Kuit) aan de Diepenmarsweg 5. Het Loo bij de school, zoals we dat nu kennen, ontstond pas in de periode 1910-1925.

Op een markevergadering van de Marke Bathmen en Loo in 1816 werden de katersteden ingedeeld in twee klassen die resp. 4 of 5 gulden pacht per mudde gezaai moesten opbrengen. Een mudde is een oude oppervlaktemaat van ongeveer 0,4 hectare, echter de maat kan per streek verschillen. De Bolle met pachter Jannes de Bolle is ingedeeld in klasse 2. Zie hiervoor afbeelding 10.

Afbeelding 10: met o.a.          2^e klasse          de Bolle           pagter Jannes de Bolle

Vermeldenswaardig is nog dat beide betrokken boerderijen op het kadastrale minuutplan zijn aangeduid als resp. Breinoort en Menneke. Minuutplans zijn de oorspronkelijke kadastrale kaarten die gebruikt zijn bij de invoering van het Kadaster in 1832. Ze zijn vervaardigd in de periode 1811-1832. Zie afbeelding 11.

Afbeelding 11: Fragment Kadastrale kaart uit 1832

Breinoort is de familienaam van de bewoner Berend Breinoort in 1832. Hij was erfpachter van de boerderij en pachter van de omliggende grond van de Marke van Bathmen en Loo. Het was niet ongebruikelijk dat de landmeter van het Kadaster een boerderij de naam gaf van de eigenaar of de bewoner. Bij de verkoop van het markebezit in 1834 wordt hij genoemd Berend Brenoort of Bolle. Zie afbeelding 12.

Afbeelding 12: Fragment uit Notarieel proces-verbaal van veiling markegronden 1834

De notitie werd goed ontvangen bij het waterschap en vormde uiteindelijk de onderbouwing voor de naamsaanpassing van de stuw. In februari 2022 kwam het verlossende telefoontje van Jan van der Schoot. Het waterschap was akkoord met het wijzigen van de naam in ‘Bollestuw’. Het oude naambord zal worden vervangen. Het wachten was nu op de productie van het nieuwe bord. Omdat er inmiddels ook een nieuwe huisstijl was ingevoerd bij het waterschap kon dit wel even duren.

Naast de stuw staat een bord van het fietsknooppuntennet. Hierop stond eveneens de foutieve naam ‘Bolestuw’ vermeld. Om hier verandering in te brengen zocht ondergetekende begin april 2022 contact met Paul Kruiper, coördinator bij Routenetwerken Salland. Zij gaan over het fietsknooppuntennetwerk en de bijbehorende bebording. Omdat het bord van knooppunt 10 voorlopig nog niet op de nominatie stond om vervangen te worden, kregen we toestemming om een sticker met de juiste naam ‘Bollestuw’ over de oude naam te plakken. Bathmenaar Wilco van der Wal (interieur-ontwerper en bouwer) zegde direct enthousiast zijn medewerking toe en zorgde voor een mooie sticker in de juiste kleur en huisstijl. Eind april 2022 werd de sticker er door Wilco eigenhandig en vakkundig opgeplakt. Zie afbeelding 13.

Helaas was dit werk geen lang leven beschoren. Een week voor de onthulling van het nieuwe naambord op de stuw bleek het bord van fietsknooppunt 10 spoorloos verdwenen. Iemand had het vakkundig verwijderd. Echter bij Routenetwerken Salland was hierover niets bekend. Voorlopig blijft dit een raadsel. Door de geweldige medewerking van Routenetwerken Salland werd er binnen een week een nieuw paneel gemaakt en vervolgens geplaatst met daarop de correcte naam Bollestuw. Zo was de naam op tijd in overeenstemming gebracht met die van de stuw.